Tun tum chu, Mizo Tlangval te’n Indopui Pahnihnaa an tel vena chanchin kan sawi dawn a ni. Assam Rifles-ah te tangin Indopui pahnih hmachhawn a, ral hma tawnga awm pawh an awm ve teuh a. Heta kan sawi tur ho chu, Lushai Scouts ho bik an ni ang.
Indopui Pahnihna a lo chhuah khan, Jack Longbottom chu, Sipaiah koh kir a ni a. Sargeant rank pek niin, Coldstream Guards zingah training petu a ni. Duynkirk hnuah chuan, Indona hmuna kal a duh ta zawk a. Sandhurst atangin Commissioned Officer a zawm a, West Yorkshire Regiment zingah a tel ve ta a ni.
Jack chu First Burma Campaign,1942 khan Brig PC Mandarin-a hynuaiah Adjutant a ni a, a ni khan a hnuah Lushai Brigade Commander a ni zuita a ni. Brig PC Madarin-a hnuaia aa wm lai hian Military Cross a dawng nghe nghe a ni.
March 1944 Jack-a chu rawlrala che tur sipai din a, train nghal tur a tirh a ni a, chung a mi kaihhruaite chu Lushai Scout tih zui an ni ta a ni. Mizorama kal vang vang a, sipai 400 zu la a, train nghal tur chuan, a hunlai khan tirh tur an tlem hle a ni. Khatih lai khan, Japan sipai te chuan, Chin Hills-a tiddim an thleng tawh a. Kohima leh Imphal bawrah an inbei ulh ulh tawh mai a ni. Lushai Scout te chu, guerrilla anga hman tur mah ni se, sipai pangai (regular troops) ang chiaha train tur an ni, tiin Brig PC Mandarin chuan thuchhuah a siam bur mai a ni. Ramhnuai Indona bik thiam em em tur an ni a, hman raw awm mang lo ache sawn zung zung thei tura train tur an ni bawk. Kawng danga sawi chuan, tunlaia ‘Special force’ kan tih ang hi an ni ber mai.
Jack-a chuan relin ni 10 a kal a, a hnuah ke tea kalin, Aizawl a thleng ta a. sabengtung a hruai bawk a. Tah chuan, Assam Rifles hoin training an lo pek mek sipai platoon khan a zu hmu a, a hnuah Sipai lakbelh turin Biate a pan zui ta a ni.
A tir lam chuan, chutianga sipai pawl thar han din chu, hotu lian lama remti lo an awm a. Mahse, an kaltlang pui ta tho a ni. Brig. Marindin phei chuan, Lushai Scouts chu “Slim’s Own” tiin a sawi thin.
Mizo tlangval te chu kum 18-20 inkar an ni a,. Indo tura han train te chu an phur em em mai. Ramhnuai a piang leh seilian an ni a. Ramhnuaia chettlat chu an pianpui ve reng a ni a, an awlsam hle. Tlangvalte chuan an pawl chu an chhuang em em a, Jack Longbottom-a chuan, an hotute-ah rinna nei turin a chher a, a pawimawh ber chu, anmahni inrin tawkna nei tura a chher kha a ni.
May 1944 chuan, Lushai Scout te chuan, Chin Hills-ah patrolling an nei tan der tawh a, indona an hmachhawnna hmun tura an train thei nghal chu an vannei em em mai bawk a ni. August 1944-ah Kaptel hmunah Company khat chu kal tur an ni a. Fur khawchhe karah mel 80 lai kea kal tur an ni. ‘Tui’ Lui an thlen chuan, an kal kai thei ta lo a. Lei indawh kai chu a lo chhe vek mai a. Thing an kit chawpin, mau an sat chawp a, lei an dawh chawp a, an thlen hun turah Kaptel chu an thleng thei a ni.
Suangpi khua-a Japan Bunker luhchhuah thu: Company Sub.Ralkapa hovin Suangpi an bei ta. Platoon khat sipai 38 hruaiin an kal ta, khawvar hma dar 2-ah an insiam peih a, an tawmkhurah chuan kut bomb Sub.Ralkapa chuan a han vawm lut zauh a, Japan santiri kha thingpui a in a lo ni awm a, puakrang kha a rawn chuh a, mahse an lo la hman a, an in vaw rawk rawk hlawm a, santiri pa chu, a hreibatah an vit hlum ta. Japan chu an tawlh zel a, a thlangah chuan bunker tha tak tak hi an lo la nei a, bomb an vawm leh, an vawm fuh thei lo hle a, sipai Rfn. Sangkaikhama chuan, ‘Ka pu, loop hole-ah bomb ka zuk thun anga ka zuk luhchhuak tange’ a ti a.
Sub.Ralkapa chuan bomb a han paih a, a puah veleh Sangkaikhama chuan an tawm khurah chuan bomb a thun a, Japan ho chu an rak ta chul mai a, an tlan chhuak a, chungte chu an kap zawt zawt a, Rifleman Lalbela (Kepran khua) a awm bawk a, a ni pawh hi a huai em em a, a che tha em em bawk a ni.
Japan sipai chu an tawlh hret hret a, chu veleh Sub.Ralkapa chuan, ring tak maiin, “Mizo tlangval advance Japan hmaah kan zam ngailo” a han ti tuar tuar a, haw haw in an beiin an nawr zui a bomb in an vawm a, silaiin an tlir zawih zawih a, an thi mang ta deuh thaw a, tlem te chu tlan chhuak awmin an hria, an bunker an lak fel hnu chuan an han inen vel a, mi 4 chu hliam an awm ve a, tumah thi an awm lo. Hliam te chu– Hav. Thangkhawzama, Hualrokhuma, Thangruaia leh Hrangdawla te an ni, a mak hle mai Lalpa venhimna an dawn a ni.
Japan thi chu an en vel a, mi 14 chu an hmu thei a ni. Hliam an awm nual bawkin an hria a chungte chu an insaseng thei a ni.
An Sub.Ralkapa chuan huaisen zual leh che tha zual Sangkaikhama leh Lalfela te chu a recommend angin huaisen chawimawina tangkapui M.M. (military medal) an hmu ve ve a ni. Kan Mizo sipai te hian theuneu lo teh a sin, hmelma bunker tehan luh chhuah riap mai zawng Mizo tlangval Lushai Scout (Biate sipai) te hian huaisen zia te hi kan theihnghilh phal dawn em ni.
LT.Lalhmingliana, mi huaisen:
Brigadier Sap chuan, “Hmalamah Japan an tam mai a, tunge kal ang, enthla turin,” a han tih chuan thih huamin Lt. Lalhmingliana chuan kal a tum ta a, sipai 2 hruaia civil mi angin an inthuam a, huai takin mel 50 thlengin an vak an vak a. Khawpakhat atangin Japan sipaite chuan intawlhchhuak a, an en thlithlai reng a, kawng sir atangin.
Japan kal liam hnu chuan sai an thawmhnaw phurtu 12 lai mai chu sai pute nen an lokal duah duah a, sai pu hnungah Japan sipai an awm an ring a, mahse an awm lo hlauh a, an din tir a, an pute nen chuan, an kir tir leh ta a. Hetianga an bungruate nen an han man rup thei te hi a ropui a, Brigade H.Q ah an thlen a, Headquarter pawh an lawm hle a, chawimawina ropui tak dawng tur a ni a, Lt.Hminga chu. Mahse an C.O hian Pu Hminga chu a recommend duh tlat lo a, Lushai ho, C.O hian a dem naah Lt.Hminga hian an thlavang a hauh nasa an inhnial viau a chuvang chuan C.O chuan a recommend duh lova, engmah a hmu ta lova, sipai ho pawhin an khawngaihin an vuipui em em a ni. Tin, Brigadier pawh hian a bodyguard atan pawh Lushai Scout section khat a rawn dil nghe nghe a ni. An huaisen zia hi sipai hotu lian tepawh hian an hrechiang em em a ni. Lushai Scout ngat, amah vengtuah a thleng a ni, an huaisen avangin.
Lungshe inkahna: Japan ho pawh advance in an kal ve fo a, intawh chang te an nei thut thut thin a. Japan sipai advance a lokal leh Lushai Scout te chu an intawk ta thut mai a, Bren-gun Pu L.Nk Chhawnlova leh Japan sipai sa tha nel nawl chu Chawnlova nen chuanan insual ta chiang chiang mai a, Chhaw Continue reading LUSHAI SCOUTS CHANCHIN